Mae adeiladu treftadaeth yn faes sy’n llawn hanes a chrefftwaith – ond mae hefyd yn sector lle mae menywod wedi bod dan-gynrychiolwyd yn draddodiadol. Yn y Ganolfan Tywi, credwn fod adeiladu ar gyfer pawb, ac nid yw adeiladu treftadaeth yn eithriad. Ar Ddiwrnod Rhyngwladol y Menywod hwn, rydym yn dathlu’r menywod dawnus sy’n gwneud eu marc yn y diwydiant adeiladu ac yn myfyrio ar bwysigrwydd creu cyfleoedd i fwy o fenywod fynd i mewn i’r maes a ffynnu ynddo.
Eiriol dros Fenywod yn y Diwydiant
Dros y blynyddoedd, rydym wedi cefnogi menywod yn adeiladu treftadaeth, gan eu helpu i feithrin y sgiliau a’r hyder i adeiladu gyrfaoedd llwyddiannus. Fel rhan o brosiect Adeiladu Ein Treftadaeth, lansiwyd y fenter Menywod mewn Adeiladu Treftadaeth, a roddodd gyfle i fenywod ddysgu sgiliau adeiladu traddodiadol a chael profiad ymarferol. Mae llawer o’r cyfranogwyr wedi mynd ymlaen i weithio yn y sector, dechrau eu busnesau eu hunain, neu barhau i hyfforddi mewn crefftau treftadaeth arbenigol.
Pam mae hyn yn bwysig?
Nid mater o gydbwysedd yn unig yw annog mwy o fenywod i fynd i mewn i’r diwydiant, ond hefyd o ddod â safbwyntiau, sgiliau a chreadigrwydd newydd i gadw ein hadeiladau hanesyddol ar eu traed. Yn ogystal, mae gwelededd yn hanfodol – pan fydd menywod yn gweld menywod eraill yn ffynnu yn y maes adeiladu, mae’n eu hysbrydoli i archwilio’r cyfleoedd hyn.
Cyfleoedd mewn Adeiladu Treftadaeth
Mae adeiladu treftadaeth yn cynnig amrywiaeth o gyfleoedd cyffrous. Mae crefftau medrus fel saer maen, saer coed, toeau a bricswaith yn cadw adeiladau hanesyddol yn gadarn, tra bod arbenigwyr mewn gofaint, adfer gwydr lliw, a phaentio addurniadol yn cadw manylion cain ein treftadaeth yn fyw.
Er mwyn i adeiladu treftadaeth ffynnu, mae angen i fwy o fenywod wybod bod y gyrfaoedd hyn yn bodoli. Drwy addysg, prentisiaethau a chymorth, gallwn greu sector mwy cynhwysol lle mae menywod yn gallu diogelu ein hanes.
Persbectif y Diwydiant
Stori Nell
Darganfu Nell, ein Swyddog Treftadaeth Adeiledig Uwch, ei hangerdd dros dreftadaeth 17 mlynedd yn ôl wrth ofalu am ei phlant ifanc. Ymunodd â chwrs chwe wythnos mewn sgiliau adeiladu treftadaeth i fenywod, a gynhaliwyd yn Llanerchaeron, eiddo i Ymddiriedolaeth Genedlaethol.
"Roeddwn i wastad wedi caru hen adeiladau ond heb weithio gyda nhw erioed. Roedd y cwrs yn cynnig gofal plant a thrafnidiaeth am ddim, felly meddyliais, ‘pam lai?’ Roedd yn gyfle i wneud rhywbeth gwahanol am ddiwrnod,” meddai.
Cyflwynodd y rhaglen hi i waith saer, plastro a thechnegau cadwraeth, gyda mentoriaid ysbrydoledig fel Cliff Blundell. Wedi’i hysgogi, dechreuodd ddefnyddio plastr calch gartref ac aeth ymlaen i gwblhau HNC mewn Adeiladu yng Ngholeg Rhydaman, gan ddechrau ei thaith i gadwraeth treftadaeth a rheoli prosiectau.
Fel Swyddog Treftadaeth Adeiledig Uwch, mae Nell yn chwarae rhan hanfodol ym maes addysg a chadwraeth treftadaeth. Mae’n goruchwylio ein gwaith yn y Ganolfan Tywi ac yn rheoli gofynion statudol ar gyfer gofalu am adeiladau rhestredig a pharthau cadwraeth.
"Mae gennym ddyletswydd i warchod ein treftadaeth yng Nghymru trwy reoliadau, ond mae’r Ganolfan Tywi yn bodoli i hwyluso hynny trwy ddarparu hyfforddiant ac ymwybyddiaeth," ychwanega.
Mae Nell wedi gweld diddordeb cynyddol gan fenywod mewn adeiladu treftadaeth, yn enwedig mewn sgiliau arbenigol.
"Rydym wedi gweld cynrychiolaeth wych o fenywod mewn rhaglenni fel ysgolion haf Historic England, ond mae’r rhain yn tueddu i fod yn rolau arbenigol yn hytrach na gwaith adeiladu pob dydd," meddai.
Yn ei barn hi, mae cynyddu cyfranogiad menywod yn dibynnu ar greu mwy o gyfleoedd ar wahanol gyfnodau bywyd – yn yr ysgol, fel bod pobl ifanc yn gweld adeiladu fel dewis gyrfa, ac yn ddiweddarach, i ganiatáu i fenywod archwilio a mynd i mewn i’r diwydiant.
Pan ofynnwyd iddi am bwysigrwydd cynrychiolaeth fenywaidd, pwysleisiodd Nell fod gan fenywod yr un hawl i’r cyfleoedd sydd ar gael yn y sector adeiladu a threftadaeth.
"Mae treftadaeth ac adeiladu yn ddiwydiannau cyffrous a gwerth chweil gyda chyfleoedd i hyfforddi, datblygu ac arbenigo. Nid yw’n ymwneud â rhoi sylw arbennig i fenywod, ond am sicrhau maes chwarae teg i bawb," meddai.
Stori Bella
Dechreuodd Bella Romain, perchennog Black Mountain Conservation, ei thaith yn adeiladu treftadaeth wrth iddi a’i gŵr benderfynu atgyweirio eu tŷ Fictoraidd lled-ddwbl.
Yn awyddus i ddysgu mwy, gadawodd Bella ei swydd yn y cyngor ac ymunodd â chynllun Prentisiaeth a Rennir Cyfle. Mynychodd goleg am 6-8 mis, gan ennill sgiliau pellach mewn cadwraeth a gweithio ochr yn ochr â chontractwyr cadwraeth. Bu Bella hefyd yn gweithio gyda Joe Moriarty (tiwtor plastro Canolfan Tywi) ar rai o’i gontractau plastro calch.
Wedi’i hysbrydoli gan ei phrofiad, a gyda mentora gan Joe, daeth Bella yn hunangyflogedig, gan lansio ei busnes ei hun a pharhau i adfer ac atgyweirio adeiladau treftadaeth ledled De-orllewin Cymru a thu hwnt.
"Mae adeiladu treftadaeth yn fwy na dim ond dysgu crefft – mae’n ymwneud â datrys problemau, gwaith tîm, a chariad cyffredin at hanes a diwylliant," meddai Bella.
Dyfodol Cynhwysol
Wrth i ni ddathlu Diwrnod Rhyngwladol y Menywod, rydym yn parhau i eirioli dros fenywod mewn adeiladu treftadaeth, gan greu cyfleoedd a sicrhau bod traddodiadau cyfoethog ein treftadaeth adeiledig yn cael eu diogelu gan grefftwyr medrus – waeth beth fo’u rhyw.
Os yw’r straeon hyn wedi eich ysbrydoli ac yr hoffech ddysgu mwy am ein cyfleoedd hyfforddi, cysylltwch â ni heddiw. Mae dyfodol adeiladu treftadaeth yn agored i bawb.